Mieszkanie socjalne: komu przysługuje i jak się o nie starać?

Pod pojęciem mieszkania socjalnego należy rozumieć nieruchomość gminną przeznaczoną na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych osób, które znajdują się w bardzo trudnej sytuacji materialnej i życiowej. Konkretne definicje tego stanu różnią się w zależności od uchwał przyjętych przez daną Radę Gminy. 

Mieszkania socjalne stanowią własność gminy i zaliczają się do tzw. mieszkaniowego zasobu gminy. Jest on zarządzany odpowiednio przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Programy gospodarowania lokalami z tej grupy, a także zasady dotyczące tego, jak dostać mieszkanie od miasta, ustala natomiast Rada Gminy.

Liczba mieszkań wchodzących w skład zasobu gminy może się zmieniać. Jak wynika z danych GUS-u, w 2024 roku zmniejszyła się ona o 1,3% względem stanu z poprzedniego roku. Mimo to ich liczba jest stosunkowo wysoka. Szacuje się, że w 2024 roku wniosek o mieszkanie socjalne został rozpatrzony pozytywnie 595,4 tys. razy. To jednak wciąż kropla w morzu potrzeb, bo w tym samym okresie na liście oczekujących pozostało 119 338 gospodarstw domowych.

W stosunku rok do roku wzrosła powierzchnia użytkowa przeznaczona na mieszkania socjalne. W 2024 roku było to 30 010,2 tys. m² – o 11,8% więcej niż w 2023 roku, co daje średnio 50,40 m² na jedno mieszkanie socjalne. Jak wygląda taka nieruchomość i jaki metraż przypada na 1 osobę, zależy jednak od indywidualnych ustaleń danego organu samorządu. Zazwyczaj na 1 mieszkańca przypada jednak co najmniej 5 m² (gospodarstwo wieloosobowe) lub 10 m² (gospodarstwo jednoosobowe).

Standard takich lokali jest jednak zazwyczaj dość niski, ale nadaje się do zamieszkania przez człowieka. Nieruchomości znajdują się zwykle w starym budownictwie (bloki i kamienice), w którym części wspólne nie zawsze prezentują się estetycznie. Choć nie jest to normą, zdarzają się w nich również wspólne łazienki dla kilku mieszkań.

Kto ma największą szansę na mieszkanie socjalne?

Nie każdemu przyda się instrukcja, jak dostać mieszkanie od miasta. Oferta ta jest bowiem skierowana do bardzo konkretnej grupy osób – tych najuboższych i najbardziej potrzebujących wsparcia w stanięciu na nogach. Mogą to być np. osoby w kryzysie bezdomności, niepełnosprawne lub zmagające się z bezrobociem, jak również samotni rodzice i rodziny wielodzietne. 

Konkretne kryteria są ustalane przez Radę Gminy i skupiają się głównie wokół dochodu w przeliczeniu na 1 członka rodziny. Pod uwagę są brane również inne czynniki, w tym:

• liczba osób w gospodarstwie domowym,
• brak tytułu prawnego do innej nieruchomości,
• orzeczenie sądu o eksmisji z dotychczasowego lokum,
• aspekty wpływające na trudną sytuację materialną (brak zatrudnienia przez długi czas, ucieczka przed przemocą, niska emerytura, osoby małoletnie na utrzymaniu, niepełnosprawność).

Nawet jeśli masz czym umotywować wniosek o mieszkanie, nie jest powiedziane, że je dostaniesz. Gminy dysponują ograniczonymi zasobami, a liczba chętnych – jak wynika z wyżej wspomnianego raportu GUS-u – zawsze przewyższa rzeczywiste możliwości. 

Z tego powodu należy uzbroić się w cierpliwość. Jeśli spełniasz przyjęte kryteria, złóż wniosek o mieszkanie socjalne i zaczekaj. Lista chętnych jest ustalana na podstawie indywidualnej oceny tego, komu mieszkanie socjalne jest najbardziej potrzebne. W zależności od aktualnego zapotrzebowania i regionu Polski czas oczekiwania może wynieść od kilku miesięcy do nawet kilku czy kilkunastu lat.

Co można zyskać, składając wniosek o mieszkanie socjalne?

Jeśli masz czym umotywować wniosek o mieszkanie, warto rozważyć ten krok. Osoby, które dostaną taki lokal, mogą liczyć na wynajem na preferencyjnych warunkach. Muszą samodzielnie opłacać media i czynsz, który jednak jest znacznie niższy od stawek rynkowych. Jego wysokość zazwyczaj nie przekracza 3 zł za 1 m² powierzchni. 

Nieruchomość jest udostępniana na mocy umowy najmu socjalnego na określony czas. Po jego upłynięciu istnieje możliwość przedłużenia wynajmu, o ile osoba zakwaterowana nadal spełnia kluczowe kryteria i nie ma żadnych zaległości czynszowych. Jeśli nie, lokal jest przekazywany następnej osobie z listy oczekujących.

W teorii, mieszkanie socjalne nie podlega wykupowi i tym samym nigdy nie będzie stanowić własności mieszkającej w niej osoby. Jest to jednak możliwe, jeśli gmina przekształci je na mieszkanie komunalne. Warunki takich przekształceń reguluje prawo samorządowe. 

Do takich sytuacji dochodzi najczęściej wtedy, gdy gmina reorganizuje swój mieszkaniowy zasób, np. po przeprowadzeniu gruntownych remontów, które podwyższyły status budynku. Wykup lokali socjalnych jest też czasem oferowany wieloletnim najemcom w sytuacji, gdy utrzymanie nieruchomości staje się nieopłacalne dla gminy, chociażby ze względu na konieczność przeprowadzenia kosztownych prac renowacyjnych.

Niezależnie od tego, czy zastanawiasz się, jak dostać mieszkanie komunalne czy socjalne, sytuacja w każdej gminie może wyglądać zupełnie inaczej. W związku z tym staranie się o takie lokum wiąże się z koniecznością zapoznania się z lokalnymi przepisami. Szczegółowe informacje na ten temat otrzymasz w urzędzie gminy czy miasta, jak również w Gminnym (lub Miejskim) Ośrodku Pomocy Społecznej. 

Przyjrzyjmy się temu procesowi na przykładzie miasta Wrocławia. Zobacz, jak dostać mieszkanie socjalne w tym mieście – krok po kroku. 

1. Upewnij się, że spełniasz kryterium dochodowe, które w 2025 roku wynosi 1 878,91 zł dla gospodarstwa jednoosobowego i 1 315,24 zł dla gospodarstwa wieloosobowego.
2. Pobierz wniosek o zawarcie umowy najmu lokalu objętego najmem socjalnym lub przeznaczonego na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach. Znajdziesz go na stronie urzędu miasta. 
3. Wypełnij ten wniosek i zbierz pozostałe wymagane dokumenty, czyli przede wszystkim:
   1. oświadczenie o przetwarzaniu danych osobowych dotyczących zdrowia wnioskodawcy/ strony postępowania,
   2. deklarację o wysokości dochodów członków gospodarstwa domowego za ostatnie 3 miesiące,
   3. oświadczenie o stanie majątkowym członków gospodarstwa domowego,
   4. oświadczenie o nieposiadaniu tytułu prawnego do innego lokalu,
   5. dokumentację potwierdzającą przynależność do wspólnoty samorządowej Wrocławia,
   6. dokumenty potwierdzające stan cywilny i liczbę osób pozostających na utrzymaniu,
   7. dokumenty potwierdzające stan zdrowia (jeśli są zasadne dla oceny punktowej).
4. Wniosek wraz z dodatkowymi dokumentami należy złożyć w Wydziale Lokali Mieszkalnych przy Urzędzie Miejskim Wrocławia (osobiście) w dowolnym momencie – nie obowiązują żadne określone terminy naboru. Jest to bezpłatne. 
5. Podczas składania dokumentów na miejscu wypełnij ankietę weryfikacyjną. 
6. W ciągu 30 dni dostaniesz odpowiedź na swój wniosek, jednak na mieszkanie przyjdzie Ci czekać dłużej.

W odniesieniu do lokalu komunalnego proces wygląda niemal identycznie. Od tego, jak dostać mieszkanie socjalne, różni się jedynie kryterium dochodowym, które wynosi:

• 2 818,37 zł dla gospodarstwa jednoosobowego i 1 878,91 zł dla gospodarstwa wieloosobowego, jeśli starasz się o lokum wyremontowane przez miasto,
• 6 576,19 zł dla gospodarstwa jednoosobowego i 5 636,73 zł dla gospodarstwa wieloosobowego, jeśli starasz się o lokum przeznaczone do remontu przez lokatora. 

Chociaż konotacje są podobne, istnieje sporo różnic na linii mieszkanie socjalne a komunalne. Główna sprowadza się do standardu tych lokali, który jest wyższy w przypadku nieruchomości przeznaczonych na wynajem komunalny. Choć wciąż trudno tu szukać ekskluzywnych rozwiązań, to jednak stan techniczny budynku i wizualny konkretnego mieszkania okazują się lepsze.

Należy też zwrócić uwagę na to, że zawsze masz do czynienia z określonym czasem trwania umowy, gdy wynajmujesz mieszkanie socjalne. Jak wygląda to w przypadku lokum komunalnego? To zależy od uchwał przyjętych w danej gminie, ale takie nieruchomości są często udostępniane na czas nieokreślony, a zatem do śmierci osoby, która podpisała umowę. Lokum komunalne co prawda nie podlega dziedziczeniu, ale spadkobiercy lokatora, którzy mieszkali z nim pod jednym dachem, mogą przejąć po nim umowę, o ile spełnią określone wymogi. 

Te dwa rodzaje nieruchomości są także przeznaczone dla innych najemców. Lokale socjalne udostępnia się osobom w bardzo trudnej sytuacji materialnej i życiowej, np. w kryzysie bezdomności, wieloletnim bezrobotnym, niepełnosprawnym i niezdolnym do podjęcia stałej pracy czy rodzinom wielodzietnym. O lokal komunalny mogą starać się z kolei osoby o stałych, lecz niskich dochodach, które nie wystarczają do zakupu lub wynajmu lokum na wolnym rynku. W tej sytuacji kryterium dochodowe jest zatem nieco wyższe.

To, czym się różni mieszkanie socjalne od komunalnego, można również rozpatrywać w kontekście ewentualnego wykupu. Choć i w tym przypadku wszystko zależy od prawa samorządowego, możliwa jest sprzedaż takiej nieruchomości. Najemca dysponuje wtedy prawem do pierwokupu, a jeśli nie jest tym zainteresowany – opuszcza lokum, a to jest sprzedawane na wolnym rynku. 

Jeśli uda Ci się dostać mieszkanie socjalne, z pewnością bardzo poprawi to Twoją obecną sytuację życiową. Niski czynsz pozwala stanąć na nogach i spokojnie zebrać budżet niezbędny do wynajmu lokum na wolnym rynku, a tym samym do uniezależnienia się od państwowej pomocy. 

Wprowadzając się do lokalu socjalnego czy komunalnego, warto pomyśleć również o innych kwestiach, które zapewnią Ci poczucie bezpieczeństwa. Mowa tu, chociażby, o zakupie ubezpieczenia nieruchomości. Choć nie należy ona do Ciebie, to dysponujesz tytułem prawnym do niej, a do tego w środku mogą znajdować się rzeczy należące do Ciebie. Ich utrata, np. na skutek kradzieży, mogłaby okazać się dużym problemem – podobnie jak zalanie sąsiada z dołu. 

Problemów tych unikniesz, kupując ubezpieczenie nieruchomości w LINK4. Twojej uwadze polecamy w szczególności ubezpieczenie mienia od pożaru i innych zdarzeń losowych, które zapewni odszkodowanie, gdy w okresie ochrony ubezpieczeniowej dojdzie do szkody będącej skutkiem konkretnych zdarzeń wymienionych w umowie, np. pożaru, przepięcia czy zalania przez osoby trzecie. 

Teraz już wiesz, czym się różni mieszkanie socjalne od komunalnego i jak dostać mieszkanie za darmo. Choć wymaga to dopełnienia wielu formalności i długiego czekania, może okazać się bardzo korzystną opcją, głównie ze względu na bardzo niski czynsz, który stanowi zaledwie ułamek stawek z wolnego rynku.

A może interesuje Cię mieszkanie komunalne? Warunki techniczne takiego lokalu są nieco lepsze, co jednak wiąże się z wyższym czynszem. W tym przypadku możesz jednak wykupić lokum na własność, jeśli miasto zdecyduje się na jego sprzedaż. 

Niezależnie od tego, jakim tytułem prawnym do nieruchomości dysponujesz, warto ją ubezpieczyć. W LINK4 zrobisz to na kilka sposobów: online, telefonicznie pod numerem 22 444 44 79 lub stacjonarnie u agenta współpracującego z LINK4.

Szczegółowe informacje o produktach, limitach i wyłączeniach, a także OWU dostępne są na stronie www.link4.pl.

Zobacz też: Ubezpieczenie domu mieszkania Łańcut, Ubezpieczenie domu mieszkania Mielec

Czy mieszkanie socjalne można wykupić?

Zasadniczo nie. Najczęściej jest to jednak możliwe, gdy lokum socjalne zostanie przekształcone w komunalne. Wszystko zależy jednak od uchwały Rady Gminy, która obowiązuje na danym obszarze. 

Jak długo czeka się na mieszkanie socjalne?

To zależy od dostępności mieszkań socjalnych w danej gminie i zapotrzebowania na nie wśród lokalnych mieszkańców. Choć lokal może zostać Ci udostępniony już po kilku miesiącach od złożenia wniosku (jeśli osiągniesz wysoki wynik w systemie punktowym), niekiedy trzeba poczekać na wolną nieruchomość nawet kilka czy kilkanaście lat.

Czy mieszkanie socjalne przysługuje samotnej matce?

Samotny rodzic może liczyć na dodatkowe punkty przy analizie wniosku o mieszkanie socjalne. Nie przesądza to jednak o automatycznym przyznaniu takiego lokum. W grę wchodzi bowiem znacznie więcej czynników, w tym dochód na 1 członka gospodarstwa domowego. 

Jaki jest standard mieszkania socjalnego?

Takie nieruchomości cechują się zazwyczaj niskim standardem technicznym i wizualnym. Nadają się jednak do tego, by w nich zamieszkać. 

Czym różni się mieszkanie socjalne od komunalnego?

Ma od niego wyższy standard, za który trzeba płacić nieco większy czynsz niż w przypadku lokalu socjalnego. Różnicę widać też w tym, jak dostać mieszkanie komunalne – kryterium dochodowe jest tu nieco wyższe, a sama umowa podpisywana na okres nieokreślony. Dodatkowo, lokale komunalne niemal zawsze podlegają wykupowi, podczas gdy te socjalne stosunkowo rzadko i zwykle dopiero po przekształceniu w komunalne.

Źródła:

1. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/infrastruktura-komunalna-nieruchomosci/nieruchomosci-budynki-infrastruktura-komunalna/mieszkaniowy-zasob-gmin-w-2024-r-wyniki-wstepne,15,3.html
2. https://bip.um.wroc.pl/sprawa-do-zalatwienia/8663/lokale-objete-najmem-socjalnym-oraz-lokale-przeznaczone-na-zaspokajanie-potrzeb-mieszkaniowych-gospodarstw-domowych-o-niskich-dochodach