Jazda bez prawa jazdy. Jakie kary grożą kierowcy?

Kierowanie pojazdem bez posiadania uprawnień grozi poważnymi konsekwencjami. Zgodnie z art. 94 Kodeksu wykroczeń, „Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu prowadzi pojazd mechaniczny, nie mając do tego uprawnienia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1500 złotych”.

Za jazdę bez prawa jazdy grozi zatem minimum 1500 zł mandatu, co stanowi trzykrotność wcześniejszej stawki. Co ciekawe, za brak uprawnień kierujący nie otrzyma żadnego punktu karnego. Dlaczego? 

Otóż jeśli kierowca nie posiada wymaganych uprawnień, bo nigdy nie zdał egzaminu albo stracił prawo jazdy na skutek np. naruszenia kodeksu ruchu drogowego, nie ma gdzie dopisać mu zdobytych punktów karnych. Już sama kara finansowa powinna być wystarczająco odstraszająca od pomysłu jeżdżenia samochodem lub innym pojazdem bez ważnego prawa jazdy. 

Jak jednak pokazuje rzeczywistość, to wciąż duży problem na polskich drogach. Jedno jest pewne – wyższe mandaty są o wiele boleśniejsze dla portfeli wszystkich kierowców. Jazda samochodem bez ważnego dokumentu prawa jazdy więc się nie opłaca. Jest jeszcze dotkliwsza w przypadku np. spowodowania wypadku przez kierowcę. Sprawcy zdarzenia grozi nie tylko odpowiedzialność karna, ale też surowe konsekwencje finansowe. Towarzystwo ubezpieczeniowe czy Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny mogą żądać zwrotu kosztów odszkodowania wypłaconego poszkodowanemu.. A te mogą sięgać nawet setek tysięcy złotych.

W jaki sposób można stracić prawo jazdy? Kierowcy, który przekroczył prędkość o ponad 50 km/h w terenie zabudowanym, przewoził większą liczbę osób niż jest to określone w dowodzie rejestracyjnym, przekroczył limit punktów karnych albo dopuścił się innego naruszenia przepisów, grozi mandat, punkty karne oraz właśnie zatrzymanie prawa jazdy. Czy można odzyskać prawo jazdy? Teoretycznie jest to możliwe, bowiem kierowca ma prawo odwołać się od wydanej przez starostę decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy. Takie odwołanie o zwrot prawa jazdy składa się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem starosty w ciągu 14 dni od daty otrzymania decyzji.

Zobacz też: Czy trzeba mieć przy sobie prawo jazdy lub inne dokumenty podczas kontroli?

Czy oprócz kary finansowej na kierowcę bez ważnych uprawnień czekają jakieś inne konsekwencje? Otóż w świetle ostatnich zmian w taryfikatorze poruszanie się pojazdem mechanicznym bez prawa jazdy stało się jednym z najcięższych wykroczeń, jakich można dopuścić się na drodze. 

Oprócz nałożenia mandatu policjant ma więc też prawo do skierowania sprawy do sądu. W takiej sytuacji większość kierowców żałuje, że nie skończyło się na 1500 zł mandatu. Sędzia rozpatrujący sprawę może bowiem ukarać nieodpowiedzialnego kierowcę grzywną w wysokości nawet do 30 000 zł, a w skrajnych przypadkach wydać zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Przed styczniem 2022 maksymalna grzywna mogła wynosić jedynie 5000 zł, czyli sześć razy mniej niż obecnie. 

Wbrew pozorom jest to pytanie, które bardzo często słyszą policjanci po zatrzymaniu kierowcy bez dokumentu prawa jazdy. Przepisy są jednak w tej kwestii bardzo precyzyjne. Zatrzymany przez policję za jazdę bez uprawnień otrzymuje natychmiastowy zakaz prowadzenia pojazdu i dalszej jazdy. W takiej sytuacji konieczne jest przekazanie pojazdu osobie ze stosownymi uprawnieniami lub pozostawienie go w bezpiecznym dla innych uczestników ruchu drogowego miejscu. 

A co w sytuacji, gdy do zatrzymania doszło na autostradzie lub drodze szybkiego ruchu? Jeśli nie ma możliwości zabezpieczenia auta na miejscu, potrzebne jest holowanie pojazdu na koszt zatrzymanego bez prawa jazdy kierowcy. Musi się on więc liczyć z wysokimi dodatkowymi opłatami, jakie mogą wynikać z nieodpowiedzialnej jazdy bez wyrobionego prawa jazdy. 

Osoba, która nie ma prawa jazdy, nie zaliczyła obowiązkowego kursu oraz egzaminu, co pozwala podejrzewać, że nie ma odpowiednich umiejętności z zakresu zachowania na drodze oraz obsługi pojazdu mechanicznego. To z kolei stanowi ogromne zagrożenie dla innych uczestników ruchu. Nie zawsze bowiem opanowanie auta lub motocykla jest tak łatwe, jak może się to wydawać. 

Dotychczasowe kary okazały się nie być odstraszające dla kierujących bez prawa jazdy, dlatego konieczne były zmiany. Jazda bez uprawnień jest obarczona ryzykiem i nałożeniem na konkretnego kierowcę dużej kary finansowej. Założeniem rewolucji w mandatach było więc rozwiązanie problemu, jakim jest jazda samochodem bez prawa jazdy.

Co grozi za jazdę bez prawa jazdy po jego zatrzymaniu?

Ustawodawca nie po to zatrzymuje prawo jazdy, by kierowca dalej poruszał się po drogach. Zgodnie z przepisami kierowca, który jeździ po zatrzymaniu dokumentu, musi liczyć się z ponownym odebraniem prawa jazdy, a po kolejnym złamaniu prawa z cofnięciem uprawnień i orzeczeniem zakazu prowadzenia pojazdów. Dalej jest tylko zarzut z art. 180a Kodeksu karnego, który dotyczy prowadzenia pojazdu po cofnięciu uprawnień. Zgodnie z nim, „Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu, prowadzi pojazd mechaniczny, nie stosując się do decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2".

W przypadku recydywy albo jazdy pomimo sądowego zakazu prowadzenia pojazdów, kierowcy grozi zatem nawet kara pozbawienia wolności do 2 lat. Co więcej, jeśli kierowca w czasie jazdy bez uprawnień znajduje się pod wpływem alkoholu bądź środków odurzających, jest zagrożony jeszcze wyższą karą pozbawienia wolności.

Wiesz już, co grozi za jazdę bez prawa jazdy po jego zatrzymaniu. A jakie są konsekwencje jazdy bez uprawnień pojazdem z kategorii innej niż B?

W sytuacji, gdy kierowca zostanie złapany na jeździe pojazdem, na który nie posiada uprawnień, ale uprawnienia do prowadzenia pojazdu z innej kategorii, również nie ominie go kara za jazdę bez prawa jazdy. Jeśli więc masz prawo jazdy kategorii B, ale prowadzisz ciężarówkę lub motocykl, musisz liczyć się z grzywną nałożoną na Ciebie podczas kontroli drogowej policji. 

W polskim prawie możliwe jest poruszanie się pojazdem zgodnym z kategorią uzyskanych uprawnień. Każde naruszenie tej zasady stanowi wykroczenie, za które jest przewidziana kara za jazdę bez prawa jazdy. 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami kontrola drogowa policji nie wymaga na kierowcy posiadania fizycznego prawa jazdy. Oznacza to, że nie możesz otrzymać mandatu za to, że zapomniałeś zabrać ze sobą dokumentu, ale masz uprawnienia do kierowania danym pojazdem. Wcześniej tego typu sytuacja powodowała nałożenie na kierowcę grzywny w wysokości 50 zł, ale dzisiaj ten przepis już nie obowiązuje. 

Policja jest bowiem w stanie sprawdzić w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (bazie CEPiK) w terminalu, znajdującym się w radiowozie, czy dany kierowca ma uprawnienia i na jaką kategorię. Wszystkie dane znajdują się w centralnej ewidencji kierowców i dostarczają funkcjonariuszowi niezbędnych informacji nawet wtedy, gdy nie masz przy sobie wymaganych dokumentów, w tym dokumentu prawa jazdy czy dowodu rejestracyjnego. Jest to znacznie ułatwienie oraz postęp w stosunku do jeszcze niedawnych praktyk. 

W końcu dzisiaj mało kto nosi przy sobie portfel. Większość ludzi płaci telefonem, zegarkiem lub kartą. Czasy wypełnionych dokumentami portfeli bezpowrotnie mijają, a aparat państwowy musi dostosowywać się do postępu, z jakim mamy do czynienia. Nie musisz więc obawiać się, że otrzymasz mandat za brak prawa jazdy, gdy zapomnisz fizycznego dokumentu. Jeśli jednak nie nosisz go, bo po prostu nie posiadasz uprawnień do kierowania pojazdami, policja podczas kontroli drogowej sprawdzi to i czekają Cię surowe konsekwencje.

Przeczytaj także: Prawo jazdy i oznaczenia, które powinien znać każdy kierowca

Mamy nadzieje, że wiesz już, czy można jeździć bez prawa jazdy. Zasada braku tolerancji wobec tego przewinienia oraz wysokie kary finansowe mają na celu osłabienie chęci łamania przepisów, oraz narażania innych uczestników ruchu. 

Pamiętaj, że oprócz bezpiecznej jazdy z ważnymi uprawnieniami powinieneś zadbać o to, by Twój pojazd posiadał obowiązkowe ubezpieczenie OC.. Zapoznaj się z ofertą LINK4. Skorzystaj też z kalkulatora OC, który pomoże Ci wyliczyć swoją składkę. W celu zawarcia umowy, możesz również zadzwonić pod numer (22) 444 44 23 lub spotkać się z agentem ubezpieczeniowym współpracującym z LINK4.

Towarzystwo ubezpieczeniowe LINK4 oferuje też inne ubezpieczenia komunikacyjne, które zwiększą Twoje poczucie bezpieczeństwa na drodze. Na przykład, wybierając Autocasco w LINK4, zyskujesz szeroki zakres ochrony w formule ALL RISK. Dzięki temu LINK4 odpowie ze wszelkie zdarzenia, które mogą spotkać Twój pojazd, poza tymi wskazanymi wprost w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia.

Ponadto, w LINK4 w ramach AC możesz wybrać jeden z trzech wariantów likwidacji szkody:

• ASO – naprawisz samochód w autoryzowanej stacji obsługi (ASO),
• WARSZTAT – dokonasz naprawy auta w dowolnym warsztacie nieautoryzowanym,
• KOSZTORYS – rzeczoznawca sporządzi wycenę szkody, na tej podstawie otrzymasz odszkodowanie i naprawisz samochód we własnym zakresie.

Dodatkowo zakres wariantów WARSZTAT i ASO możesz rozszerzyć o opcję Auto zastępcze. LINK4 zapewni Ci samochód zastępczy na okres do 7 dni, gdy Twoje auto będzie wymagało naprawy po wypadku w ramach AC.

Szczegółowe informacje o produktach, limitach i wyłączeniach, a także OWU dostępne są na stronie www.link4.pl.

Zobacz też: Autocasco praktyczne Ubezpieczenie samochodu od powodzi zalania, Autocasco praktyczne Ubezpieczenie samochodu od uszkodzenia przez osoby trzecie

Co grozi za jazdę po cofnięciu uprawnień? 

Prowadzenie samochodu pomimo utraty prawa jazdy może mieć poważne skutki prawne oraz konsekwencje finansowe dla kierowcy. Jeżeli prawo jazdy zostało zatrzymane przed administrację (np. decyzją starosty), a kierowca nadal prowadzi samochód, musi liczyć się z ponownym zatrzymaniem prawa jazdy (często na dłuższy okres), a po kolejnym złamaniu prawa z cofnięciem uprawnień, grzywną, karą ograniczenia wolności, karą pozbawienia wolności do 2 lat lub sądowym orzeczeniem zakazu prowadzenia pojazdów. Ponadto cofnięcie uprawnień (w przypadku braku sądowego zakazu prowadzenia samochodu) skutkuje koniecznością ponownego ukończenia kursu i zdania egzaminu.

Co grozi za brak prawa jazdy przy kontroli drogowej? 

Kierowcy prowadzącemu pojazd bez prawa jazdy grozi mandat w kwocie min. 1500 zł, kara aresztu lub ograniczenia wolności. Policja ma też prawo skierować sprawę do sądu.

Jeżeli natomiast kierowca posiada uprawnienia do kierowania pojazdami, ale nie ma przy sobie fizycznego dokumentu prawa jazdy, to nic mu nie grozi. Zgodnie z prawem, nie ma bowiem obowiązku posiadania przy sobie dowodu rejestracyjnego, prawa jazdy czy potwierdzenia polisy OC w formie papierowej. W takim przypadku policja sprawdzi, czy kierowca ma odpowiednie uprawnienia w Centralnej Ewidencji Kierowców i Pojazdów.

Co grozi pasażerowi, gdy kierowca nie ma prawa jazdy? 

Co do zasady, jeśli kierowca nie ma uprawnień do prowadzenia pojazdu albo ma zakaz prowadzenia pojazdów, to pasażerowi nic nie grozi – nie otrzyma on mandatu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pasażer jest właścicielem samochodu i świadomie pozwala na prowadzenie pojazdu osobie bez uprawnień, np. po utracie prawa jazdy. Zgodnie bowiem z art. 96 Kodeksu wykroczeń "Właściciel, posiadacz, użytkownik lub prowadzący pojazd, który na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu dopuszcza (...) do prowadzenia pojazdu osobę niemającą wymaganych uprawnień (...) podlega karze grzywny".

Czy można otrzymać punkty karne za jazdę bez prawa jazdy? 

Nie, za jazdę bez stosownych uprawnień do kierowania pojazdami kierowca nie otrzyma punktów karnych. Jazda bez uprawnień, np. po zatrzymaniu prawa jazdy, grozi natomiast innymi poważnymi konsekwencjami, takimi jak mandat w wysokości minimum 1500 zł, areszt czy kara ograniczenia wolności. Policja ma też prawo skierować sprawę do sądu, a ten z kolei może nałożyć na kierowcę karę grzywny w wysokości nawet 30 000 zł.

Ponadto, jeśli w czasie kierowania pojazdami bez prawa jazdy kierowca spowodował wypadek, znacznie przekroczył prędkość albo gdy nadal kieruje samochodem mimo zatrzymania prawa jazdy (recydywa) bądź orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów, wówczas sprawcy zdarzenia grożą znacznie surowsze konsekwencje, włącznie z karą pozbawienia wolności.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19710120114/U/D19710114Lj.pdf
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf