Czyszczenie katalizatora. Jak to zrobić?

Tak jak wspominaliśmy już wcześniej, katalizator to jeden z elementów układu wydechowego, którego zadaniem jest wychwycenie i neutralizacja szkodliwych związków powstałych w wyniku spalania mieszanki powietrzno-paliwowej w silniku. Ma on kształt spłaszczonego walca umiejscowionego zaraz za kolektorem wydechowym silnika. Za katalizatorem znajdują się pozostałe elementy układu wydechowego, którymi spaliny są kierowane na zewnątrz auta, a w rezultacie do atmosfery. 

W metalowej obudowie katalizatora znajduje się ceramiczny lub metalowy wkład odpowiedzialny za oczyszczanie spalin. Ma on strukturę zbliżoną do plastra miodu, dzięki czemu umożliwia swobodny przepływ spalin. Na wkładzie katalizatora umieszczona jest specjalna powłoka katalityczna, której zadaniem jest wchodzenie w reakcję chemiczną ze związkami znajdującymi się w spalinach. W rezultacie są one zobojętniane do swoich mniej szkodliwych form.

W produkcji wkładów katalizatorów wykorzystywane są bardzo drogie pierwiastki, takie jak rod, platyna czy pallad. Właśnie z tego względu katalizatory bardzo często padają łupem złodziei, którzy wycinają je z samochodów, by potem sprzedać w skupie metali.

Warunkiem poprawnej pracy katalizatora jest osiągnięcie przez niego bardzo wysokiej temperatury. Minimalna wartość, przy której katalizator zacznie oczyszczać spaliny, to około 300°C, ale optymalnie powinna ona wynosić pomiędzy 400 a 800°C. Choć przepływające przez katalizator gorące gazy zazwyczaj bardzo szybko go nagrzewają, to producenci często wykorzystują dodatkowe grzałki lub osłony termiczne mające dodatkowo skrócić czas oczekiwania na osiągnięcie pożądanej temperatury.

Praca katalizatora jest ściśle powiązana z właściwym funkcjonowaniem sond lambda znajdujących się w układzie wydechowym. Odczytują one procentową zawartość powietrza w spalinach i pośrednio regulują skład mieszanki paliwowej. W ten sposób mają one bezpośredni wpływ na reakcje przebiegające we wkładzie katalizatora: redukcji i utleniania. Oba te procesy przebiegają naprzemiennie. Redukcja zmniejsza ilość tlenków azotu w spalinach. Z kolei utlenianie redukuje ilość tlenków węgla oraz węglowodorów HC. 

Współcześnie normy spalania są bardzo restrykcyjne. Aby spełnić ich wymogi, producenci z branży motoryzacyjnej stosują czasami więcej niż jeden katalizator. W niektórych nowoczesnych modelach samochodów można spotkać nawet dwa lub trzy takie elementy.

Zobacz także: Sportowe układy wydechowe. Jak zrobić tuning wydechu?

Niesprawny katalizator może spowodować szereg problemów w Twoim samochodzie. Gdy jest niedrożny, najczęściej negatywnie wpływa to na poziom mocy generowanej przez silnik. W trakcie jazdy możesz odczuwać szarpnięcia, a samochód nie będzie przyspieszał tak, jak powinien. Zauważysz to przede wszystkim na wyższych biegach, podczas wykonywania manewru wyprzedzania, a także wtedy, gdy silnik benzynowy lub Diesla pracuje pod większym obciążeniem niż zwykle, np. przy jeździe pod górę lub z zapakowanym po brzegi bagażnikiem i kompletem pasażerów. Wszystko to może wskazywać na zakłócenie cyklu spalania wynikające np. z tego, że ciśnienie zwrotne spalin jest zbyt wysokie.

Przy zapchanym katalizatorze mogą pojawić się również drgania jednostki napędowej, odczuwalne podczas pracy na biegu jałowym i odpalaniu silnika – benzynowego i Diesla. Będzie to wyglądać tak, jak gdyby auto „dławiło się” ze względu na brak powietrza lub paliwa.

W skrajnych przypadkach, gdy zignorujesz pierwsze objawy i nie udasz się od razu na czyszczenie katalizatora, element ten będzie rozgrzewać się do ponadstandardowych temperatur – nawet rzędu 800-1000°C. Zobaczysz to zwykle już na pierwszy rzut oka, bo przybierze nienaturalną, czerwoną barwę wynikającą z rozżarzenia. Jest to o tyle groźne, że może doprowadzić do pęknięcia lub stopienia się spalonego katalizatora, a stąd już tylko krok od pożaru samochodu. Rozgrzaniu tego elementu do takich temperatur często towarzyszy charakterystyczny, nieprzyjemny zapach, który może kojarzyć się z siarką lub zgniłymi jajkami.

Zatkanemu lub uszkodzonemu katalizatorowi towarzyszy też często kontrolka „check engine”. Możesz również zaobserwować zwiększone zużycie paliwa. Silnik zmienia skład mieszanki powietrzno-paliwowej, aby zrekompensować w ten sposób spadek wydajności spowodowany niesprawnością tego elementu. Oznakami, które często wskazują na tę usterkę, są np. kod błędu P0420 lub OBD2. W skrajnych przypadkach kończy się to również czarnym dymem wydobywającym się z rury wydechowej auta.

Jakie są powody zatkanego katalizatora? Najczęściej wina nie leży po stronie tego elementu. Przyczyn należy szukać przede wszystkim w silniku.

Bardzo często do zapychania się katalizatora dochodzi przez spalanie oleju przez silnik. Gdy pierścienie tłokowe czy uszczelniacze zaworów są już mocno zużyte, tracą na szczelności, przez co niewielkie ilości oleju mogą dostawać się do komory spalania. Nie ulegną jednak temu procesowi tak, jak standardowa mieszanka powietrzno-paliwowa. Zamiast tego zmienią się w sadzę, związki siarki i fosforu oraz nagar. Te z kolei doprowadzą do zalepienia rdzenia katalitycznego. Utrudni to przepływ spalin, co nie tylko obniża skuteczność działania katalizatora, ale również negatywnie wpływa na pracę silnika, powodując wspomniane wcześniej drgania, szarpanie oraz problemy z oddawaniem mocy.

Do powstania takiego problemu może przyczyniać się również zbyt bogata mieszkanka paliwowo-powietrzna. Gdy paliwa jest więcej niż powietrza, jego niespalone pozostałości trafiają później do katalizatora i zmniejszają wydajność zachodzących w nim reakcji chemicznych. Do takiej sytuacji może doprowadzić m.in., uszkodzenie takich elementów, jak sonda lambda, czujnik temperatury silnika, wtryskiwacze, przepływomierz lub cewka zapłonowa.

W procesie spalania duże znaczenie ma także jakość paliwa. Gdy jest niska i znajduje się w nim duża ilość siarki, ołowiu lub innych zanieczyszczeń, nie zostają one prawidłowo spalone. Zamiast tego osadzają się na katalizatorze, gdzie utrudniają zachodzenie reakcji katalitycznych. W rezultacie na elemencie znajduje się coraz więcej aktywnych miejsc, w których dochodzi do oczyszczania spalin. W rezultacie działa on coraz gorzej. Aby tego uniknąć, wybieraj paliwo tylko ze sprawdzonych źródeł i zgodne z typem silnika oraz zaleceniami producenta.

W dieslach problem może też wynikać z usunięcia filtra DPF bez korekty ECU. Gdy to zrobisz, komputer sterujący silnikiem nie rozpoznaje, że ten element został wymontowany. Tym samym nadal próbuje wymusić jego pracę poprzez podniesienie temperatury spalin. Powstająca w efekcie tego procesu sadza nie osiada jednak na filtrze DPF, lecz trafia do katalizatora, zapychając go.

Nie zapominaj również o tym, gdzie znajduje się katalizator: pod autem. W związku z tym każde uderzenie w próg zwalniający, krawężnik czy inną przeszkodę może doprowadzić do jakichś uszkodzeń mechanicznych wpływających negatywnie na efektywność jego pracy.

Dowiedz się też: Co oznacza kontrolka ABS i co robić, gdy się świeci?

Jeżeli mechanik zdiagnozuje, że w Twoim samochodzie zatkał się katalizator, masz tak naprawdę dwie opcje: wymiana całego elementu lub czyszczenie katalizatora. Którą z nich wybrać?

Cena nowej części może być zniechęcająca, ponieważ mowa tu o kwotach od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych. Wymiana okaże się również trudna i kosztowna, jeżeli okaże się, że Twój samochód ma katalizator umieszczony wewnątrz kolektora wydechowego. W takim przypadku wymiana będzie wiązała się z rozcięciem kolektora, wymianą rdzenia katalitycznego i ponownym zespawaniem kolektora – a to podwyższa koszt robocizny.

Biorąc pod uwagę koszty wymiany katalizatora na nowy, warto rozważyć jego czyszczenie. Jak to zrobić? Istnieje bardzo dużo specjalistycznych firm i warsztatów, których podstawową usługą jest właśnie czyszczenie katalizatorów i filtrów DPF. Cena takiej usługi wynosi zwykle kilkaset złotych.

Z pewnością jednak znajdą się osoby, które chciałyby zaoszczędzić na czyszczeniu katalizatora i przeprowadzić je samodzielnie w swoim garażu. Jak to zrobić domowym sposobem? Pod żadnym pozorem nie używaj chemii nieprzeznaczonej do tego typu operacji, np. detergentów do czyszczenia innych powierzchni. Stosując przykładowo popularne granulki do udrażniania rur, ryzykujesz uszkodzeniem układu wydechowego oraz koniecznością wymiany wielu jego elementów, takich jak np. kolektor wydechowy.

Odpowiedzią na chęć samodzielnego wykonania czyszczenia katalizatora są specjalistyczne środki chemiczne, które przystosowano do pracy z powierzchnią katalityczną. Znajdziesz je w ofercie większości znanych producentów chemii samochodowej.

Czy warto zdecydować się na samodzielne czyszczenie katalizatora? Podstawowym argumentem za zastosowaniem tego typu produktów jest to, że pozwalają one na czyszczenie katalizatora bez demontażu. Często w zestawie znajdują się dwa preparaty, z których jeden aplikowany jest do układu dolotowego silnika, a drugi dodawany jest do zbiornika paliwa. Przed ich zastosowaniem dokładnie przeczytaj instrukcję użytkowania i upewnij się, że posiadasz wymagany sprzęt. Tylko użycie zgodne z instrukcją gwarantuje skuteczne czyszczenie katalizatora. Cena takiego zestawu to zwykle kilkadziesiąt złotych.

Gdy już zaopatrzysz się w odpowiedni preparat, możesz przystąpić do działania. Zwykle schemat czyszczenia domowym sposobem wygląda podobnie i sprowadza do następujących kroków.

1. Użyj pierwszego preparatu, wstrzykując go do gardzieli silnika, koniecznie za turbosprężarką i przepływomierzem.
2. Upewnij się, że bak jest zapełniony w co najwyżej ¼.
3. Następnie wlej do niego wybrany dodatek do paliwa (np. Liqui Moly) zgodnie ze wskazówkami producenta.
4. Zatankuj bak do zalecanego poziomu.
5. Uruchom silnik i rozgrzej go do temperatury roboczej.
6. Przejedź ok. 30-50 km, utrzymując obroty powyżej 2500 rpm i w miarę równą prędkość.
7. Przeprowadź diagnostykę, aby sprawdzić, czy czyszczenie przyniosło oczekiwany rezultat.

Przeczytaj również: Naprawa tłumików. Jak, gdzie i w jakiej cenie to zrobić?

Po zapoznaniu się z naszym artykułem wiesz już, jaką rolę w samochodzie pełni katalizator, jak rozpoznać to, czy jest zatkany, oraz co mogło spowodować taki stan rzeczy. Znasz już też podstawy umożliwiające samodzielne przeprowadzenie czyszczenia katalizatora.

Pamiętaj również, żeby nie lekceważyć objawów jego zapchania. Długotrwałe użytkowanie pojazdu w takim stanie może doprowadzić nawet do uszkodzenia silnika, a w skrajnym przypadku do pożaru – gdy zapłonie sadza, która osiadła na katalizatorze. Im szybciej przeprowadzisz regenerację tego elementu, tym większa szansa na to, że uda Ci się uporać z problemem na własną rękę. Przy mocnym zabrudzeniu jedyną opcją jest oddanie go do warsztatu.

A jeżeli szukasz ubezpieczenia samochodu, zapraszamy do odwiedzenia strony www.link4.pl. Skorzystaj z naszego kalkulatora online, dzięki któremu sprawdzisz wysokość składki i wybierzesz ubezpieczenie OC. Zapoznaj się z ofertą innych ubezpieczeń komunikacyjnych, które zapewnią Ci większy zakres ochrony niż obowiązkowe OC, zarówno podczas wakacyjnych podróży, jak i codziennej jazdy.

Sprawdź naszą ofertę i wybierz spośród dostępnych ubezpieczeń – Assistance, NNW czy Smart Casco! Rozważ także ubezpieczenie AC. Dzięki Autocasco w LINK4 zyskasz szeroki zakres ochrony w formule All Risks, co oznacza, że otrzymasz odszkodowanie za wszystkie zdarzenia, poza tymi wskazanymi jako wyłączenia w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU). Masz także możliwość wyboru jednego z trzech wariantów naprawy szkody:

• Kosztorys – otrzymasz odszkodowanie i samodzielnie zdecydujesz o sposobie naprawy,
• ASO – naprawisz pojazd w autoryzowanej stacji obsługi (ASO),
• Warsztat – naprawisz samochód w dowolnym warsztacie, oprócz ASO.

Ponadto możesz zdecydować się na dodatkowo płatną opcję Auto zastępcze w wariantach Warsztat i ASO. LINK4 zapewni Ci samochód zastępczy na okres do 7 dni, gdy Twój wóz ulegnie wypadkowi i będzie wymagał naprawy w warsztacie.

Więcej informacji otrzymasz też telefonicznie (22 444 44 23) lub spotykając się z agentem współpracującym z LINK4.

Szczegółowe informacje o produktach, limitach i wyłączeniach, a także OWU dostępne są na stronie www.link4.pl.

Zobacz też: OC Jeep, OC KIA

Czy można samodzielnie wyczyścić katalizator?

O ile nie jest mocno zabrudzony, z jego wyczyszczeniem uporasz się samodzielnie za pomocą specjalnego preparatu.

Ile kosztuje wyczyszczenie katalizatora?

Koszt ten usługi w warsztacie zamyka się najczęściej w kilkuset złotych.

Po czym poznać, że katalizator jest zapchany?

Objawy sprowadzają się zwykle do zwiększenia spalania, trudności z odpalaniem, nierównej pracy na jałowym biegu i wystąpienia kontrolki „check engine”.

Jak mogę sprawdzić, czy mój katalizator jest brudny?

Gdy znajduje się na nim dużo zabrudzeń, może przybrać czerwoną barwę wskazującą na nadmierne nagrzanie. O konieczności jego wyczyszczenia dowiesz się również podczas rutynowej kontroli w warsztacie samochodowym lub wtedy, gdy zdecydujesz się na sprawdzenie błędów komputera.